Muzeum Polskich
Formacji Granicznych im. mjr. Władysława Raginisa Granica południowa 1945-1990 - 1945-1990

Układ poczdamski nie precyzował przebiegu wydłużającej się ku zachodowi granicy polsko-czechosłowackiej, uznawał bowiem w tym względzie przedwojenne status quo. Na Zaolziu, po opuszczeniu tych terenów przez Niemców na początku 1945 r., działała polska administracja. Została ona zlikwidowana przez armię radziecką, a Zaolzie przekazano Czechosłowacji.

Jednocześnie Czesi wystąpili z pretensjami do Ziemi Kłodzkiej oraz powiatów prudnickiego, głubczyckiego, raciborskiego i kozielskiego. W czerwcu 1945 r. doszło do ruchów czeskich wojsk w kierunku Kłodzka i Raciborza oraz koncentracji polskich oddziałów na linii Olzy. Wskutek nacisków Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, Czesi wycofali wojska za linię rzeki Opawy, ale poszerzyli swoje żądania terytorialne o port rzeczny w Koźlu, Głuchołazy oraz tereny wałbrzyskiego i jeleniogórskiego.

Pod naciskiem Moskwy doszło do podpisania w marcu 1947 r. układu między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką, a w czerwcu 1948 r. zawarto układ o wytyczeniu granicy między obu państwami. Szczegółową delimitację przeprowadzono dopiero w latach 1955-1958, a 13 czerwca 1958 r. rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Republiki Czechosłowackiej podpisały porozumienie ostatecznie zamykające spory graniczne. Postanowiono, że granicę między obu państwami stanowić będzie w części wschodniej linia graniczna polsko-czechosłowacka sprzed 1937 r., zaś w części zachodniej dawna linia graniczna czechosłowacko-niemiecka. W 1958 r. dokonano korekty granicy między obu państwami. Polska odstąpiła Czechosłowacji wieś Tkacze i osadę Zieliniec, a otrzymała w zamian południowy stok szczytu Kocierz koło Przełęczy Szklarskiej. Czechosłowacji przekazano także wieś Krasów, a przejęto wieś Skowronków, którą włączono do gminy Głuchołazy. Pozostałe zmiany miały charakter porządkujący (wymiana dotyczyła głównie pól uprawnych i towarzyszących im terenów dojazdowych).

Ostatnią korektę granicy przeprowadziła Polska ze swoim południowym sąsiadem w marcu 1976 r. Czechosłowacja odstąpiła Polsce terytorium w rejonie miejscowości Lysà nad Dunajcem, a otrzymała w zamian tereny w okolicach Wojkowa.

Po przeprowadzeniu opisanych wyżej zmian, granica polsko-czechosłowacka biegła od styku trzech granic (Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej) na rzece Nysa Łużycka w kierunku wschodnim (około 10 km), skręcając w kierunku północnym w rejonie miejscowości Działoszyn i dochodząc linią łamaną do miejscowości Świecie. Stąd skręcała na południe i wchodziła na pasmo Gór Izerskich i na grzbiet Karkonoszy, którym biegła do Przełęczy Kowarskiej. Od tej przełęczy biegła dalej w kierunku miasta Lubawka, wchodziła na grzbiet Gór Kruczych, dochodziła do pasma Gór Sowich, a w okolicach miasta Nowa Ruda do Gór Orlickich. Przebiegała następnie potokiem Cerni do Gór Bystrzyckich i przez Śnieżnik oraz Góry Bialskie dochodziła do Przełęczy Lądeckiej. Kierowała się dalej do miejscowości Złoty Stok, skręcała w kierunku wschodnim na południe od miejscowości Głuchołazy, Prudnik i Racławice Śląskie, by dotrzeć do rzeki Opawicy i nurtem tej rzeki dobiec do miasta Opawy i dojść do ujścia rzeki Olzy do Odry.

Następnie granica przebiegała Beskidem Śląskim do Przełęczy Zwardońskiej, Kotliny Orawskiej do Babiej Góry i Orawy. Następnie szczytami Gór Zachodnich, Tatr Wysokich, rzeką Dunajec przez Pieniny, rzeką Poprad do Przełęczy Łupkowskiej i Bieszczadami granica biegła do punktu styku trzech granic (Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich) na szczycie stoku Krzemieniec.

Długość granicy polsko-czechosłowackiej wynosiła 1320 km, co stanowiło 37 % długości granic Polski (z czego prawie 400 km biegła przez Dolny Śląsk, 260 km przez Śląsk Opolski i Górny Śląsk, 100 km przez Zaolzie i 560 km wzdłuż dawnej granicy polsko-czechosłowackiej).