Muzeum Polskich
Formacji Granicznych im. mjr. Władysława Raginisa Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej - Po 1991

Pod koniec 1990 r. Minister Spraw Wewnętrznych powołał na stanowisko Komendanta Głównego Straży Granicznej płk. Marka Lisieckiego powierzając mu zadanie zorganizowania struktur Komendy Głównej Straży Granicznej oraz Oddziałów SG.

W marcu 1991 r. po otrzymaniu poparcia ze strony NSZZ FSG w Przemyślu, na podstawie rozkazu personalnego PF 48 z dnia 18 marca 1991 r. Komendant Główny Straży Granicznej płk Marek Lisiecki powierzył obowiązki komendanta Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu ppłk Albinowi Gorzelnikowi.

Dnia 11 kwietnia 1991 r. podczas uroczystego apelu z udziałem kadry brygady, w obecności Komendanta Głównego Straży Granicznej płk. Marka Lisieckiego oraz zaproszonych gości nastąpiło przekazanie obowiązków przez pełniącego obowiązki Dowódcy Bieszczadzkiej Brygady WOP płk. dypl. Jana Łomańskiego nowo mianowanemu Komendantowi ppłk. Albinowi Gorzelnikowi.

Mianując na stanowisko komendanta oddziału w Przemyślu, Komendant Główny SG powierzył zadanie płk Albionowi Gorzelnikowi utworzenie komendy Oddziału, reorganizację jednostki oraz przeprowadzenie weryfikacji kadry pełniącej wówczas służbę w Bieszczadzkiej Brygadzie WOP. W związku z tym w Przemyślu została powołana grupa inicjatywna w skład której weszli ppłk Lubomir Semeniuk, ppłk Kazimierz Urbaniak oraz przedstawiciel NSZZ FSG kpt. Sławomir Sławiński. W dalszym etapie formowania oddziału 28 marca 1991 roku rozkazem personalnym PF 53 Komendy Głównej Straży Granicznej w Warszawie zastępcą komendanta Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej został mianowany ppłk SG Lubomir Semeniuk.

Kolejnym etapem formowania Oddziału było przeprowadzenie na przełomie kwietnia i maja 1991 roku rozmów kwalifikacyjnych z żołnierzami WOP pragnącymi wstąpić do nowo tworzącej się Straży Granicznej. Część dotychczas służących żołnierzy w Bieszczadzkiej Brygadzie WOP postanowiła pozostać w wojsku i wybrała dalszą służbę w jednostkach Wojska Polskiego, a 47 żołnierzy WOP zwłaszcza starszych wiekiem posiadających wysługę emerytalną przeszła w stan spoczynku. Po zakończeniu procesu weryfikacji do służby w SG przeszło ok. 85 % byłych żołnierzy zawodowych BiB WOP.

W sierpniu 1991 roku stan etatowy oddziału wynosił 481 funkcjonariuszy służby stałej i przygotowawczej (w tym 161 oficerów, 209 chorążych i 111 podoficerów), 337 żołnierzy służby zasadniczej oraz 130 pracowników cywilnych.

Z chwilą zakończenia procesu formowania komendy oddziału w dalszej kolejności przystąpiono od obsadzenia stanowisk w granicznych jednostkach organizacyjnych podległych Oddziałowi Straży Granicznej w Przemyślu. 11 maja 1991 roku rozkazem personalnym nr PF 89 Komendanta Głównego SG naznaczono na stanowiska Komendantów Granicznych Placówek Kontrolnych i Strażnic.

Na podstawie Zarządzenia Nr 47/91 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 maja 1991r. w sprawie zorganizowania Straży Granicznej i rozformowania Wojsk Ochrony Pogranicza z dniem 16 maja 1991r. została zorganizowana Straż Graniczna, jednocześnie dzień ten został ustanowionym świętem powstałej formacji.

16 maja 1991r. kadrę kierowniczą Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu stanowili:

Kontynuując rozbudowę struktury organizacyjnej oddziału powołano oficerów na wakujące etaty naczelników i dowódców pododdziałów: Wydziału Prezydialnego, Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego, Wydziału Dochodzeniowo - Śledczego, Kompanii Odwodowej, Kompanii Zabezpieczenia, Samodzielnej Kompanii Odwodowej w Sanoku.

Obsadzenie w maju 1991 r. pozostałych stanowisk kadry kierowniczej zakończyło proces formowania komendy oddziału. Należy podkreślić, iż dzięki zaangażowaniu nowej kadry kierowniczej Oddziału proces przekształcenia formacji został przeprowadzony sprawnie i bez zakłóceń i nie wpłynął negatywnie na system ochrony granicy państwa, jak również nie był odczuwalny dla samych funkcjonariuszy rozpoczynających wówczas służbę w nowej formacji.

16 maja 1999r. w ósmą rocznicę powstania formacji Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej otrzymał imię patrona gen. brygady Jana Tomasza Gorzechowskiego oraz sztandar ufundowany przez instytucje i społeczeństwo województwa podkarpackiego. Uroczystość nadania imienia i wręczenia sztandaru odbyła się na Rynku w Przemyślu, gdzie świętowano centralne obchody święta Straży Granicznej. W imprezie uczestniczyli przedstawiciele władz państwowych: wicepremier i minister spraw wewnętrznych i administracji Janusz Tomaszewski, Komendant Główny Straży Granicznej płk Marek Bieńkowski oraz przedstawiciele władz samorządowych województwa podkarpackiego i zaprzyjaźnionych służb granicznych z Białorusi, Litwy, Niemiec, Rosji i Ukrainy. Uroczystości poprzedziła msza święta w kościele garnizonowym ojców Karmelitów, którą odprawił biskup polowy gen. dyw. Sławoj Leszek Głódź. Mszę świętą koncelebrował metropolita przemyski arcybiskup Józef Michalik.

Po doczytaniu rozkazu MSWiA o nadaniu Bieszczadzkiemu Oddziałowi Straży Granicznej patrona gen. brygady Jana Tomasza Gorzechowskiego /komendanta Straży Granicznej w latach 1928- 1939/, odbyło się uroczyste wręczenie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na ręce Komendanta BiOSG płk Wojciecha Karwowskiego nowego sztandaru. Przedmiotowy sztandar – symbol niezłomnej wierności Rzeczypospolitej Polskiej, honoru, zasług i tradycji Straży Granicznej – został zaprojektowany przez przemyskiego artystę plastyka Jana Jaworskiego. /Pisząc o sztandarze należy wspomnieć, iż pierwszy sztandar ufundowany został przez kadrę oddziału i społeczeństwo miasta Przemyśla. Uroczystość nadania sztandaru Bieszczadzkiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Przemyślu odbyła się w Kościele Garnizonowym o. Karmelitów dnia 29 listopada 1992 roku w 162 rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego. Obecnie sztandar ten znajduje się w Sali Tradycji w Centralnym Ośrodku Straży Granicznej w Koszalinie./.

Podczas dalszych obchodów święta Straży Granicznej na przemyskim Rynku zostały wręczone odznaczenia państwowe, resortowe, nagrody oraz nominacje na wyższe stopnie straży granicznej. Święto Straży Granicznej uświetnił występ Orkiestry Reprezentacyjnej Straży Granicznej z Nowego Sącza.

W chwili utworzenia Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu w maju 1991r. na odcinku granicy państwowej z Ukrainą podległej oddziałowi funkcjonowało 6 strażnic: Strażnica Lubaczów od nr 677 do nr 613, linia rozgraniczenia ze strażnicą Korczowa: wył. znak gran. 613, granicą gmin Lubaczów i Oleszyce oraz Wielkie Oczy i Laszki; Strażnica Korczowa do nr 613 do znaku nr 580, linia rozgraniczenia ze strażnicą Medyka: wył. znak gran. 580 granicą gmin Radymno oraz Stubno i Orły; Strażnica Medyka od nr 580 do nr 529, linia rozgraniczenia ze strażnicą Hermanowice: wył znak gran. 529, granicą gmin Medyka i Żurawica oraz Przemyśl Wieś, Przemyśl i Krasiczyn; Strażnica Hermanowice do nr 529 do znaku 485, linia rozgraniczenia ze strażnicą Ustrzyki Dolne: wył znak gran. 485, granicą gmin Fredropol i Krasiczyn oraz Ustrzyki Dolne i Bircza; Strażnica Ustrzyki Dolne do nr 485 do nr 376, linia rozgraniczenia ze strażnicą Lutowiska granicą gmin Ustrzyki Dolne i Solina oraz Czarna dalej wzdłuż prawego brzegu rzeki San do granicy gminy Olszanica; Strażnica Lutowiska od nr 376 do „Krzemieniec” nr I/1 lina rozgraniczenia ze strażnicą: a) Wetlina wyłącznie znak graniczny „Krzemieniec” nr I/1, granicą gminy Lutowiska i Czarna oraz Cisna i Solinka, b) Cisna granicą gmin Czarna oraz Cisna i Solina do styku z linią rozgraniczenia strażnicy Ustrzyki Dolne i Lutowiska .

W swojej dwudziestoletniej historii Bieszczadzki Odział Straży Granicznej w Przemyślu dwukrotnie zmieniał długość ochranianego odcinka granicy. Zmiany te dotyczyły granicy polsko-słowackiej. Pierwsza miała miejsce w dniu 1 stycznia 2005 roku, wówczas Bieszczadzki Odział Straży Granicznej przekazał cały południowy odcinek granicy państwowej ze Słowacją o długości 133, 967 km, od znaku granicznego nr I/1 do znaku granicznego nr I/222 Karpackiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Nowym Sączu. Z dniem tym przemyski oddział ochraniał wyłącznie granicę państwową z Ukrainą. Po raz drugi długość odcinka ochranianej granicy przez BiOSG w Przemyślu zmieniła się 1 czerwca 2009 roku, kiedy to zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 kwietnia 2009 roku odcinek granicy państwowej ze Słowacją ochraniany przez strażnicę w Wetlinie został przekazany z Nowego Sącza do Bieszczadzkiego Oddziału Straży Granicznej w Przemyślu.

Obecnie oddział ochrania południowo-wschodni odcinek granicy państwowej z Ukrainą i Słowacją o łącznej długości 275, 24 km, od znaku granicznego nr 638 do znaku granicznego nr I/51 w tym:

• granicę z Ukrainą o długości 238,92 km, od znaku granicznego 638, który stanowi rozgraniczenie z Nadbużańskim Oddziałem Straży Granicznej w Chełmie do znaku „Krzemieniec” nr I/1 – stanowiący trójstyk granic Polski, Ukrainy, Słowacji. Jest to również zewnętrzna granica Unii Europejskiej.
• granicę ze Słowacją o długości 36,32 km, od znaku granicznego „Krzemieniec” nr I/1 do znaku I/51, który stanowi rozgraniczenie z Karpackim Oddziałem Straży Granicznej w Nowym Sączu: wył. znak graniczny nr I/51. Jest to wewnętrzna granica Unii Europejskiej, gdzie obecnie po przystąpieniu w dniu 21 grudnia 2007 roku Polski i Słowacji do układu z Schengen nie wykonuje się kontroli granicznej.

W chwili obecnej zadania związane o ochroną granicy państwa na odcinku służbowej odpowiedzialności BiOSG w Przemyślu ochrania 11 placówek Straży Granicznej usytuowanych na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej /Horyniec-Zdrój, Lubaczów, Korczowa, Medyka, Hermanowice, Huwniki, Wojtkowa, Krościenko, Czarna Górna, Stuposiany, Ustrzyki Górne, placówka na granicy wewnętrznej Unii Europejskiej /Wetlina/ oraz 2 placówki usytuowane wewnątrz kraju /Sanok, Rzeszów – Jasionka/.

Informacje zawarte w powyższym materiale pochodzą ze zbiorów zgromadzonych w Sali Tradycji BiOSG, strony internetowej oddziału oraz zostały udostępnione przez mjr SG Piotra Kozłowskiego funkcjonariusza BiOSG.